Kaçak akım rölesi nedir? Kaçak akım nedir? Kaçak akım rölesinin görevi nedir? Kaçak akım rölesi çalışma prensibi Kaçak akım neden atar? Kaçak akım rölesi çeşitleri Kaçak akımın insan üzerindeki etkileri Kaçak akım rölesi bağlantısı Kaçak akımlar hakkında sıkça sorulan sorular Kaçak akım rölesi ve sigorta arasındaki fark nedir? Kaçak akım rölesi sigorta görevi yapar mı? Kaçak akım rölesi kaç amper olmalı? Kaçak akım rölesi kaç ma olmalı? Kaçak akım rölesi sigortadan sonra mı bağlanır? Kaçak akım rölesi testi nasıl yapılır? Kaçak akım rölesi test butonu ne işe yarar? Amacı nedir? Kaçak akım rölesi nerelerde kullanılır? Ev için kaçak akım rölesi kaç amper olmalı? Kaçak akım röleleri ile ilgili video Kaçak akım rölesi nedir? Devrede oluşan kaçak akımı algılayıp tespit eden ve açma yaparak insanları ve tesisatı koruyan cihazlara kaçak akım rölesi denir.
Kaçak akım; elektrikle çalışan cihazların iletkenlerinin veya enerji altındaki parçalarının yalıtkanlıklarının bozulması sonucunda cihaz gövdesinde oluşan istenmeyen akımdır. Cihaz gövdesine dokunan bir kişi bu akıma kapılabilir. Akım dokunan kişi üzerinden dolaşarak toprağa akar ve hayati tehlike oluşturur.
“Elektrik kaçağı nedir?” sorusunun cevabını verdikten sonra kaçak akım rölesinin ne olduğuna göz atalım.
Kaçak akım rölesinin görevi elektrik kaçağı algıladığında devredeki enerjiyi keser. Devrede bir kaçak akım rölesi yoksa ve bir toprak kaçağı oluşmuşsa, kaçak oluşan yere bir insanın dokunması durumunda tüm kaçak insan üzerinden akar. Her ne kadar görüntü olarak otomatik sigortaya benzese ve tesisatlarda genellikle yan yana kullanılsalar da işlev olarak çok farklı bir görev üstlenirler.
“Kaçak akım rölesi nasıl çalışır?” sorusunun cevabını verebilmek için küçük bir benzetme yapalım:
Kaçak akım rölesinin çalışma prensibini binalardaki merkezi ısıtma sistemine benzetebiliriz. Merkezi ısıtma sisteminde su kazandan radyatörlere aktarılır ve ısıtma işlemini yaptıktan sonra tekrar kazana döner. Kazandan çıkan su ile giren su eşittir. Sistemde bir akış detektörü varsa ve borularda bir sızıntı olmuşsa kazana daha az su gireceği için detektörler bu sızıntıyı algılar ve sistemi kapatır.
Bir elektrik devresinde fazdan giren akım nötrden çıkar. Kaçak akım anahtarı devreye giren ve çıkan akımların eşitliği ilkesine dayanarak koruma gerçekleştirir. Kaçak akımın anahtarının içerisinde bulunan toroid akım trafosu sürekli giren akımlar ve çıkan akımları ölçer. Giren akımla çıkan akım birbirine eşitse her şey normaldir ve koruma yapmaz. Bir kaçak algılaması durumunda ise toroid üzerinde bir akım dengesizliği oluşur ve giren akımla çıkan akım eşitliği bozulur. Bu durumda toroid bu bilgiyi röleye iletir ve röle de çok kısa bir süre içerisinde ana kontakları açtırır.
Kaçak akım anahtarı üzerindeki test butonu ise normalde açık pozisyondadır. Her şey normal durumdayken butona basıldığında giren akım çıkan akım dengesi manual olarak bozulur ve röle açma yapar. Test butonu kaçak akım rölesinin çalışıp çalışmadığının kontrolü için kullanılır.
Kullanıcıların en çok merak ettikleri sorulardan birisi: “Kaçak akım rölesi bazen atıyor. Sebebi nedir?” dir. Bu duruma kısaca açıklık getirelim:
Kaçak akım anahtarı yalıtım hatalarından doğan hataları algılayarak kaçak seviyesi tehlikeli sınırları geçtiği zaman açma yapar. Bu sınırlar rölenin üzerinde yazan 30mA veya 300mA gibi kaçak akım sınırlarının aşılması demektir. Bu akım dereceleri aşıldığında çok hızlı bir şekilde reaksiyon verir ve devrenin enerjisini keser. Yani kaçak akım attığında o röleye bağlı cihazların herhangi bir tanesinde kaçak oluşmuş demektir. Cihaz izolasyonlarının kontrolü gereklidir.
Hassasiyetlerine göre:
30mA – İnsan koruması için kullanılan modeldir (insan koruma)
300mA – Teçhizat koruması için kullanılan modeldir. (yangın koruma)
10mA – Havuz gibi hassas yerlerde kullanılan modeldir.
>500mA – Selektivitenin önemli ve gerekli olduğu uygulamalarda kullanılan modeldir.
Kutup sayılarına göre:
Kaçak akım röleleri genellikle 2 kutuplu ve 4 kutuplu olarak üretilirler. (2 kutuplular tek faz + nötr, 4 kutuplular üç faz + nötr tesisatlarda kullanılır)
Tiplerine göre:
AC tipi – Sadece alternatif akımda kullanılır. (Genel alternatif akımlı güç devrelerinde)
A tipi – Alternatif akımda ve/veya DC bileşenli titreşimli akımlarda kullanılır. (Elektronik devrelerde)
B tipi – Alternatif akımda ve/veya DC bileşenli titreşimli akımlarda ve süreklilik arz eden hata akımlarında kullanılır. (Sürücü devrelerinde)
Aşağıda kaçak akım seviyelerinin insan üzerindeki etkilerini görebilirsiniz. 25..30mA’den büyük kaçaklar insan sağlığı için tehlikeli seviyededir.
Vücuttan geçen akım Etkiler Sonuçlar 0,5 mA Hissedilmez (Parmak ucu, dil dışında) Zararsız 3 mA Karıncalanma oluşur Tehlikeli değildir 15 mA Dokunulan yerler zorlanarak bırakılabilir İstenmeyen fakat tehlikeli değil 40 mA Vücut krampları Birkaç dakika içerisinde boğulma hissi 80 mA Kalp durması Çok tehlikelidir. Birkaç dakika içerisinde ölüme götürür.
Çoğu kişinin aklına takılan kaçak akım rölesi olmazsa ne olur? sorusunu da böylece yanıtlamış olduk. Eğer kaçak akım koruma anahtarı kullanılmaz ise 30mA’i aşan tüm kaçak akımlar insan üzerinden veya makine üzerinden akar ve telafi edilemez sonuçları olabilir.
Her ne kadar kaçak akım rölesi üzerinde akım değeri yazsa da, bu değer kaçak akım rölesinin koruma yaptığı değer değildir. Örneğin elinizde 2 kutuplu 30mA ve 40A bir kaçak akım olduğunu düşünelim. Bu kaçak akım koruma rölesi sadece devrede 30mA’lik bir kaçak olduğunda görev yapacaktır. Etiket değerinde yazan 40A değeri ana kontaklarının dayanabileceği nominal akım değeridir. Yani kaçak akım koruma rölesi otomatik sigortalar gibi termik ve manyetik koruma yapmaz. Sadece kaçağı korur. İşte bu yüzden devrelerde kaçak akım rölesinin üzerine koruma yapan otomatik sigorta , şalter gibi elemanlar konur.
Kaçak akım röleleri genellikle 25, 40, 63, 80, 100A olarak üretilirler. Yukarıda da dediğimiz gibi kaçak akım üzerinde yazan akım değerleri rölenin kontaklarının taşıyabileceği nominal akım değeridir. Yani kaçak akım yükün akımını karşılar şekilde seçilmelidir. Akım koruması yapabilmesi için termik manyetik sigortalarla/şalterlerle beraber kullanılmalıdır.
Şöyle yapılabilir:
Diyelim ki hattı 2 kutuplu 16A bir sigorta ile koruyorsunuz. Bu sigortanın çıkışında da kaçak akım kullanacaksınız. O zaman akımı bir üste yuvarlamalısınız ve kullanacağınız kaçak akım 25A olmalıdır. (32A sigortanız olsaydı 40A kaçak akım kullanmanız gerekecekti vs..)
mA değeri ise kaçağın değeridir. Eğer insan koruma yapmak istiyorsanız 30mA kaçak akım kullanabilirsiniz. (Her priz, her linye için 30mA kullanmak gibi) Teçhizatı korumak için ise 300mA tercih edilebilir (Ana girişe 300mA kullanmak gibi)
Evet, bir tesisatta enerji girişi tarafına öncelikle aşırı akım korumayı sağlayan cihazlar bağlanır. Böylelikle sigortalar kaçak akım anahtarlarını da aşırı akımlara karşı korurlar.
Üzerindeki “test” butonu yardımıyla yapılabilir.
Test butonu ile rölenin doğru çalışıp çalışmadığını test edebilirsiniz. Test butonuna basıldığında devrede sanal bir kaçak oluşturulur ve röle açma yapar.
Ağırlıklı olarak evlerde ve endüstriyel tesislerde insan hayatı ve teçhizat güvenliği amacıyla sıklıkla kullanılırlar.
30mA hassasiyetindeki bir röle ev sigorta kutusu için yeterlidir. Apartman girişindeki panoda 300mA kullanılabilir.